TNSI: BALANTZEA EGITEKO ORDUA
Ia 4 urteko ikerketaren ondoren, TNSI proiektuak lorpenen txosten bat aurkezten du eta balantzea egiten du.
Europako Erkidegoko funtsen 1,9 milioi eurorekin finantzatutako proiektuak sei pirineoen mugaren bi aldeetan kokatutako laborategi eta zenbait ETE bildu zituen, eta gizartearentzat onuragarriak izango diren aplikazio berriak lortzeko tresna zientifikoak garatzea du helburu.
OINARRIZKO IKERKETATIK HASI, GIZARTEARENTZAT ONURAGARRIAK DIREN APLIKAZIOETARAINO
Fisika munduaren eta unibertsoaren ulermena irauli ez ezik, gizartea ere irauli duten aurkikuntza ugariren jatorrian dago. Aurkikuntza horiek gizartearentzako onura bihur daitezen, ezinbestekoa da horiek gobernatzen dituzten mekanismoak ulertzea eta fenomeno horiek kuantifikatzea eta kontrolatzea ahalbidetuko duen tresna zientifikoa garatzea.
Horrela sortu zen, adibidez, x izpietan oinarritutako erradiografia, hausturak detektatzeko giza gorputzaren esplorazio ez-inbaditzailea ahalbidetzen duena, edo izen beraren efektuan oinarritutako laser kirurgia, bisturirik gabe begiak operatzea ahalbidetzen duena, horrela, miopia, astigmatismoa edo presbizia zuzenduz.
TNSI: BERRIKUNTZA ETA LEHIAKORTASUNA DINAMIZATZEN
TNSI proiektuak (‘TransPyrenean Node for Scientific Instrumentation’), Europako Erkidegoko FEDER funtsekin finantzatuak, sei ikerketa-laborategi biltzen ditu; horien artean dago Materialen Fisikako Zentroa-CFM, Euskal Herriko Unibertsitateko (EHU) eta Ikerketa Zientifikoen Kontseilu Goreneko (CSIC) zentro mistoa, eta zenbait ETE.
Celia Rogero, CFMko CSIC ikertzaileak eta proiektuko kidea, nabarmendu du: “TNSIk sortu zenetik, tresna zientifikoak garatu nahi izan ditu, gizarteari mesede egingo dioten aplikazio berriak lortzeko”.
Proiektua Pirinioez gaindiko eskualdean berrikuntza eta lehiakortasuna sustatzera bideratutako lehentasunezko arloetako baten parte da, Espainiaren, Frantziaren eta Andorraren arteko mugan garapen iraunkorra sustatzeko sortutako eskualdeen arteko lankidetzarako Europako programaren barruan.
Ia lau urte hauetan garatutako prototipo eta produktuen artean honako hauek nabarmentzen dira:
ALI-1000 FASE LIKIDOAN DAUDEN MOLEKULEN DEPOSIZIOTIK KORONABIRUSERA
TNSIren lorpen nagusien artean ALI (Atomic Layer Injection) teknologia dago, jatorrian, soluzio likidoetatik abiatuta, molekulak gainazalen gainean hutsune handiko baldintzetan uzteko garatua. Egungo pandemiaren testuinguruan, pertsonek hitz egiten edo abesten dutenean igortzen dituzten aerosolak modelatzeko erabiltzea proposatzen da, eta horrek aukera ematen du modelizazio-emaitza horietan oinarritutako proba azkarrak garatzeko, hesi-neurrien eraginkortasuna ebaluatzeko eta ezarri beharreko osasun-segurtasuneko distantziak optimizatzeko.
HIDROGENOA EKOIZTEKO ITURRI EKOLOGIKO BATERANTZ, MUNDU GARBIAGO BATERAKO
Partzuergoaren ahaleginak zelula elektrokimiko garbi eta fotokatalizatzaileen garapenean oinarritu dira hidrogeno ekologikoago bat ekoizteko prezio lehiakorrean, garapen iraunkorraren eta energia berdearen aldeko apustua eginez. Hidrogenoa CO2 sortzen ez duen energia-iturri berde alternatibotzat hartzen da. Hala ere, hidrogenoaren ekoizpena, gaur egun, ez da hain errespetuzkoa ingurumenarekiko, metano molekulen (CH4), hidrogeno eta CO2 molekuletan disoziazioan oinarritzen baita, berotegi efektuan eta berotze globalean laguntzen duen gas bat azken hau. Ur-, metano- edo alkohol-molekulen bidez hidrogenoaren ekoizpena aztertu eta kuantifikatzeko azalera handiko tresna zientifiko eraginkorragoak eta fotokatalizatzaileak garatzea, beraz, erronka garrantzitsua da gizartearentzat. TNSI proiektuan, aurrera egin dugu prototipo horien diseinuan eta ekoispenean.
NEUTRINOAK DETEKTATZEA UNIBERTSOA ULERTZEKO
Beste lan-ildo bat molekulen lurrungailuen berrikuntza eta hobekuntza da. Molekula horiek, adibidez, sentsore kimiko berriak, adierazle bikolore fluoreszenteak garatzeko edo funtsezko partikulak identifikatzeko erabiltzen ari dira, hala nola neutrinoak, masa oso baxuko eta karga neutroko oinarrizko partikulak, ia hautemanezinak direnak. Sentsore mota berri honekin, partikula hauen misterioetako bati erantzun nahi zaio, zehazki, neutrinoak materia/antimateria dualtasuna duen, hau da, aldi berean neutrinoa eta antineutrinoa den. Sentsore berrien garapenean parte hartzea urrats garrantzitsua da unibertsoa eta, beraz, gure planeta hobeto ulertzeko.
ZIRKUITU ELEKTRONIKO BIOBATERAGARRIAK
Ikerketa zirkuitu elektronikoak garatzen ari da 10µm-tik beherako lodierarekin. Horrek malgutasun-propietate bat ematen die, biobateragarriak izateko aukera ematen diena.
Objektu horien funtzionamendu egokia bermatzeko, haien portaera aztertzen da deformazio kontrolatuak jasaten dituztenean. TNSI proiektuaren esparruan, bender izeneko tresna berezi bat garatu dugu, bikoizketa kontrolatu bat egiten duena. Horri esker, hutsean 3x3mm baino gutxiagoko lagin txikien ezaugarriak neur ditzakegu.
Proiektua Eskualde Garapeneko Europako Funtsak (EGEF) kofinantzatu du ( % 65) Interreg V-A España, Francia, Andorra (POCTEFA 2014-2020) delakoaren bidez. POCTEFAren helburua Espainia-Frantzia-Andorra mugaren integrazio ekonomiko eta soziala indartzea da. Laguntza mugaz gaindiko ekonomia-, gizarte- eta ingurumen-jardueren garapenean oinarritzen da, lurralde-garapen iraunkorraren aldeko baterako estrategien bidez.
