Qué sabemos de… 2023
Zazpigarren urtez jarraian, CFMk, Kutxa Fundazioarekin elkarlanean, Zer dakigu… zikloa aurkeztuko du Donostian. Ikerketa Zientifikoen Kontseilu Gorenak (CSIC) sustatutako dibulgazio-hitzaldi sorta berezi hau gizakiaren berezko jakin-minean inspiratuta dago, eta zientzia-arloko eta haren dibulgazioko profesionalak ditu.
Edizio hau aurkezten dugu, etorkizuna eraldatzeko orainari forma ematen dion punta-puntako zientziaren 4 hitzorduekin. Gainera, aurten, berrikuntza gisa, solasaldiekin batera, parekoen arteko elkarrizketa egingo da, egiten duten zientzia ez ezik, zientzia gauzatzen duten pertsonak ere bertatik bertara ezagut ditzagun.
HITZALDIAK GAZTELERAZ IZANGO DIRA
SARRERA LIBREA DA AFOROA BETE ARTE
Hidrogeno renovable, ¿realidad o reto?
Ponente: Antonio Chica Lara (Instituto de Tecnología Química)
Elkarrizketan: Sara Barja (CFM, UPV/EHU)
Abenduak 19, 18:3o
Lekua: Kutxa Fundazioa Kluba (1. solairua, Tabakalera)
Hidrogenoak erregai alternatibo gisa duen interesa handitu egin da azken urteotan, batez ere hidrogenoan oinarritutako ekonomia batek etorkizuneko ekonomia globalaren erronka handiei erantzun diezaiekeelako: energia-segurtasuna eta klima-aldaketa. Horren erakusgarri da Hidrogenoaren Europako Estrategia. Estrategia horren arabera, hidrogenoa funtsezko elementua da egungo energia-sistema deskarbonizatzeko, EBk 2050ean karbonoaren neutraltasunarekin duen konpromisoa lortzeko. Hidrogenoa etorkizun handiko alternatiba bada ere, oztopo handiak gainditu behar dira, modu masiboan hedatu ahal izateko. Ildo horretan, “Hidrogeno berriztagarria, errealitatea ala erronka?” hitzaldia planteatu da. Bertan, bektore energetiko horrek aurre egin beharreko erronkak aurkeztu nahi zaizkie publiko orokorrari. Espero da etorkizun ez oso urrun batek gure egungo sistema energetikoa eraldatzea, jasangarriagoa eta ingurumenaren aldetik seguruagoa izan dadin.
Antonio Chica Lara
Antonio Chica Lara Kimika Zientzietan doktorea da Valentziako Unibertsitate Publikoan (2002), Psikologian graduatua UNEDen (2015) eta Medikuntzako graduatua UVn (2021). Gaur egun, CSICeko ikertzaile zientifikoa da ITQ-UPV-CSIC Teknologia Kimikoko Institutuan. Bertan, berriki, CSICeko (PTI-TRANSNER+) Trantsizio Energetiko Jasangarriaren Diziplina Arteko Plataformaren (CSIC) errektoreordea da, Espainiako Kimikako Errege Elkarteko (RSEQ-STVAL) Valentziako Lurralde Saileko idazkari eta Andaluziako Zientzia eta Unibertsitate Kalitaterako Agentziako (ACCUA) Materialen Zientzia eta Teknologia Batzordeko presidente izendatu dute ere. Lan egiten duen ikerketa-ildo nagusiak zuzenean lotuta daude hidrogenoaren ekoizpenarekin energia berriztagarrietatik abiatuta, elektrizitate berriztagarria biltegiratzeko redox fluxu-bateriekin, kutsatzaile atmosferikoak ezabatzeko ozonizazio katalitikoarekin eta uretan eta energia ekoizteko katalisiarekin. Azken lanek biomasatik eratorritako konposatuetatik (etanola, glizerola eta furfurala) hidrogenoa ekoizteko katalizatzaileak eta metano sintetikoa ekoizteko CO2 metanazioa biltzen dituzte.
Sara Barja
Sara Barja Ikerbasque Research Associate da UPV/EHUn eta CFMn. Bere ikerketa (elektro) -katalisiko egituraren eta erreaktibitatearen arteko erlazioak eskala atomikoan aztertzean oinarritzen da, in situ metodoak erabiliz eta eragiketak eginez. 2012an Madrilgo Unibertsitate Autonomoan Fisikan doktorea, Marie Curie Action bat jaso zuen Lawrence Berkeley National Laboratory-n (AEB) eta Max Planck Instituten (MPI-FKF, Alemania) doktorego ondoko ikasketak egiteko. 2021ean, ERC-StG bat jaso zuen, itsasoko uretatik abiatuta H2ren ekoizpena aztertzeko. Ikerbasque 2023 saria da. Naukas-en eta dibulgazioko beste ekitaldi batzuetan laguntzen du.
BERTAN BEHERA
OSASUN ARRAZOIAK DIRELA ETA. SENTITZEN DUGU ERAGOZPENA
Los retos de la inteligencia artificial en medicina
Hizlaria: Lara Lloret Iglesias (CSIC)
Elkarrizketan: Koldo Garcia Etxebarria (Biogipuzkoa)
Abenduak 12, 18:3o
Lekua: Kutxa Fundazioa Kluba (1. solairua, Tabakalera)
Adimen artifizialak (IA) hazkunde nabarmena izan du azken urteotan, batez ere osasun-zientzien esparruan. Hitzaldi honen helburua diagnostiko medikoan IAren egungo egoeraren ikuspegi orokorra ematea da, arlo horretako funtsezko erronkei helduz. Egungo aplikazioak, haien mugak eta etorkizuneko ikerketen norabideak aztertuko ditugu, eremu zirraragarri honetan egungo erronkak gaindi ditzaketenak.
Lara Lloret Iglesias
Lara Lloret Iglesias Ikerketa Zientifikoen Kontseilu Goreneko (CSIC) zientzialari titularra da. Partikulen fisikako doktoretza egin zuen Oviedoko Unibertsitatean. Gaur egun egiten dituen ikerketak adimen artifizialaren erabilerari buruzkoak dira, batez ere arlo medikoan, haren erabilerak dituen erronketako batzuk konpontzen laguntzeko. “Inteligencia Artificial y Medicina” izeneko liburua argitaratu berri du Catarata argitaletxean.
Koldo Garcia Etxebarria
Koldo García, Biogipuzkoa Ikerketa Sanitarioko Institutuko Dibulgazio eta Kultura Zientifikoko arduraduna, Biologian lizentziatua eta Genetikan doktorea da. Besteak beste, informazio genetikoa erabili du gaixotasun gastrointestinalak ikertzeko. Gainera, hamar urte baino gehiagoko ibilbidea du publiko orokorrari dibulgazio zientifikoa ematen, komunikabideetan kolaboratzen eta publiko orokorrari hainbat formatutan hitzaldiak ematen.
Las galaxias antes de que fuesen galaxias
Hizlaria: Almudena Alonso Herrero (Centro de Astrobiología en Madrid)
Elkarrizketan: Silvia Bonoli (DIPC)
Azaroak 7 , 18:3o
Lekua: Kutxa Fundazioa Kluba (1. solairua, Tabakalera)
Gaur egun, gutako askok erraz antzeman ditzakegu galaxiak irudi astronomikoetan, eta ez hurbilenak bakarrik, baita James Webb espazio teleskopio berriak unibertsoaren mugetan ikusten dituenak ere. Hala ere, joan den mendeko hogeiko hamarkadara arte ez ziren astronomoak euren distantziak neurtzeko gai izan. Bitxia bada ere, XVIII. mendearen amaieratik ordura arte, dozenaka mila nebulosa katalogatu ziren. Horietako asko objektu zerutiar estra-galaktikoak ziren, hau da, gure galaxiatik kanpo kokatuak. Orduan hasi ginen Unibertsoan gure lekua ikusten. Hitzaldi honetan iraganera bidaiatuko dugu duela ehun urte galaxien aurkikuntza handia ekarri zuten mugarri zientifiko eta teknologikoetako protagonista batzuk ezagutzera.
Almudena Alonso Herrero
Almudena Alonso Herrero Zientzia Fisikoetan doktorea da Madrilgo Complutense Unibertsitatean. Ikerketa Zientifikoen Kontseilu Goreneko (CSIC) ikertzaile zientifikoa da Madrilgo Astrobiologia Zentroan. Erresuma Batuko Oxford eta Hertfordshire unibertsitateetan eta Ameriketako Estatu Batuetako Arizonan lan egin du. Bere ikerketa eremua galaxien eboluzioa da. James Webb teleskopio espazialaren tresnetako bat den MIRI Europako Partzuergoko Espainiako ikertzailekidea da. Hubble teleskopio espazialeko NICMOS tresnetako eta Spitzer teleskopio espazialeko MIPS tresnetako talde zientifikoetako kidea izan da. 2022an, Zientzia Zehatz, Fisiko eta Naturalen Errege Akademiako akademika izendatu zuten, eta “Galaxiak aurkituz” izeneko zientzia-dibulgazioko lehen liburua argitaratu zuen. Bere bigarren liburua, James Webb Espazio Teleskopioari buruzkoa, datozen asteetan argitaratuko da.
Silvia Bonoli
Silvia Bonoli astrofisika italiar bat da, eta bere ikerketaren ardatza zulo beltz supermasiboen azterketa da, bere eraketatik bizi diren galaxietan duen inpakturaino. Boloniako unibertsitatean karrera egin eta Torontoko unibertsitatean astrofisikako masterra egin ondoren, Fisikako doktoregoa lortu zuen Max Planck Astrofisika Institutuan, Munichen (Alemania). Silviak doktorego ondoko egonaldiak egin ditu Zuricheko unibertsitatean eta Stanfordeko unibertsitatean. 2013an iritsi zen Espainiara, lehenik Aragoiko Kosmosaren Fisika Ikasteko Zentroan ikertzaile gisa, eta, 2018tik, Ikerbasque research ikertzaile gisa Donostia International Physics Centerren (DIPC). Genero-berdintasunarekin egiten du amets zientziaren arlo guztietan!
El hormigón verde: Cementando un futuro sostenible
Hizlaria: Jorge Sanchez Dolado (CFM)
Ekarrizketan: Idoia Mugica Mendiola (CFM)
Azaroak 21, 18:3o
Lekua: Kutxa Fundazioa Kluba (1. solairua, Tabakalera)
Beharbada, materialen munduan oso ezezagunak direlako, edo teknologikoki gutxiago aurreratuta daudela uste delako, hormigoiak eta zementuak ospe txarra dute ingurumenerako oso kaltegarritzat hartzen direlako gainera. Hitzaldi honek aurrez iritzi horiei aurre egin nahi die, eta material horiek planetaren iraunkortasunean gure aliatu handitzat zergatik hartu behar ditugun azaldu nahi du. CO2 isuriak, berotze globala edo krisi energetikoa bezalako arazoak ezin dira konpondu konponbide globalik gabe, eta hori ahalbidetzen duten material bakarrak zementuzko materialak dira. Hormigoi fotonikoa, zementuzko bateriak edo energia termoelektrikoa biltegiratzea eta sortzea bezalako kontzeptu berriak gaur egungo soluzio teknologiko posibleetako batzuk baino ez dira, “arroka artifizial” horiek gero eta “berdeagoak” izatea eragiten dutenak.
Jorge Sánchez Dolado
Jorge Sánchez Dolado fisikari teorikoa da (Valentziako Unibertsitatea) eta Fisika doktorea (UPV/EHU). Bere ikerketa, batez ere, zementu-materialak Fisikaren ikuspegitik aztertzera bideratu du. Ibilbide honetan, Tecnalia, Maine University, TU Delft eta DIPC bezalako erakundeetan lan egin du, eta hainbat egonaldi gonbidatu izan ditu (MIT, UCLA, Fraunhofer, etab.). Duela 4 urtetik hona, Materialen Fisika Zentroan ikertzen ari da. Bertan, “Material Zeramikoak eta Zementuak” taldea zuzentzen du eta Green Concrete Mugaz Gaindiko Laborategia koordinatzen du. Gaur egun, energia biltegiratzeko eta sortzeko zementuzko materialak erabiltzea helburu duten nazioarteko hainbat proiektutan parte hartzen eta gidatzen ditu.
Idoia Mugica Mendiola
Idoia Mugica Mendiola komunikazio- eta dibulgazio-arduraduna da Materialen Fisika Zentroan (CFM, mistoa CSIC-UPV/EHU), eta bertan koordinatzen du generoaren eta aniztasunaren plana. 2009an Kimika Organikoan doktoratu zen Euskal Herriko Unibertsitatean (UPV/EHU), eta bere karrera dibulgaziora eta hezkuntza zientifikora bideratu zuen, 7 urtez Eureka! zientziaren museoan lan eginez, hezkuntza- eta jolas-edukien garatzaile gisa. 2017an, CFMn sartu zen, eta, ordutik, zientzia-komunitateari lotutako dibulgazio- eta berdintasun-proiektuetan aktiboki parte hartzen du. Bikien ama da 2015etik, eta bizitza profesionala eta bien hazkuntza uztartzen ditu.